Cách chăm sóc bệnh nhân tăng huyết áp đúng và hiệu quả

Việc quản lý và chăm sóc bệnh nhân tăng huyết áp cần phải có chiến lược toàn diện nhằm kiểm soát hiệu quả tình trạng huyết áp cao và giảm thiểu rủi ro các biến chứng nghiêm trọng. Việc lập kế hoạch chăm sóc bệnh nhân tăng huyết áp không chỉ bao gồm việc điều chỉnh lối sống và dùng thuốc theo đơn, mà còn cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa bệnh nhân, các bác sĩ, và nhân viên y tế. Bằng cách thấu hiểu nhu cầu cá nhân và đặc điểm của từng bệnh nhân, chúng ta có thể tối ưu hóa phương pháp điều trị, từ đó nâng cao chất lượng cuộc sống cho người bệnh.

1. Nguyên tắc chung khi lập kế hoạch

Khi phối hợp với các bác sĩ để lập kế hoạch chăm sóc bệnh nhân tăng huyết áp [1], gia đình nên cung cấp thông tin chi tiết và đầy đủ về tình trạng sức khỏe và lịch sử sức khỏe của bệnh nhân. Điều này giúp bác sĩ có cái nhìn tổng quan và sâu sắc hơn về bệnh, từ đó đưa ra phương pháp điều trị phù hợp nhằm kiểm soát hiệu quả bệnh tình và ngăn ngừa các biến chứng có thể xảy ra.

Ngoài ra, việc duy trì một môi trường sống yên bình, không căng thẳng, với ít biến động về mặt tâm lý và thể chất là rất quan trọng. Bệnh nhân cần giữ tâm trạng thoải mái và lạc quan, vì sự ổn định và tích cực trong tinh thần sẽ góp phần quan trọng trong quá trình điều trị bệnh tăng huyết áp.

2. Mục tiêu lập kế hoạch chăm sóc bệnh nhân tăng huyết áp

Mục tiêu chính của việc lập kế hoạch chăm sóc bệnh nhân tăng huyết áp bao gồm các điểm sau:

• Kiểm soát huyết áp: Đảm bảo huyết áp của bệnh nhân được kiểm soát ở mức an toàn, thường là dưới 140/90 mmHg, hoặc theo chỉ định cụ thể của bác sĩ dựa trên tình trạng sức khỏe của bệnh nhân.
• Phòng ngừa biến chứng: Kiểm soát hoặc làm chậm quá trình phát triển của các biến chứng do tăng huyết áp gây ra như bệnh tim mạch, đột quỵ, suy thận, và tổn thương mạch máu.
• Khuyến khích và hỗ trợ bệnh nhân áp dụng một chế độ ăn uống lành mạnh, tập thể dục đều đặn, duy trì cân nặng hợp lý, và từ bỏ các thói quen xấu như hút thuốc và uống rượu quá mức.
• Đảm bảo bệnh nhân hiểu rõ về tầm quan trọng của việc tuân thủ kế hoạch chăm sóc bệnh nhân tăng huyết của bác sĩ, bao gồm việc dùng thuốc đúng cách và tham gia các cuộc hẹn kiểm tra định kỳ với bác sĩ.
• Cung cấp thông tin, kiến thức về bệnh tăng huyết áp cho bệnh nhân và gia đình, giúp họ hiểu rõ về bệnh và cách quản lý hiệu quả.
• Hỗ trợ bệnh nhân trong việc quản lý stress và cải thiện tinh thần, vì điều này có thể ảnh hưởng đến mức huyết áp và sức khỏe tổng thể. [1]

>> Xem thêm: Kiểm soát bệnh tăng huyết áp và lợi ích của việc điều trị

3. Đánh giá tình trạng bệnh nhân

Hỏi bệnh nhân

Đây là bước đầu tiên và quan trọng trong quá trình đánh giá, nhằm thu thập thông tin từ chính bệnh nhân về lịch sử sức khỏe, lối sống và các biểu hiện liên quan đến tình trạng tăng huyết áp [2]:

• Lịch sử sức khỏe cá nhân và gia đình: Hỏi về các vấn đề sức khỏe hiện tại và quá khứ, bệnh tật trong gia đình, đặc biệt là liên quan đến tăng huyết áp, bệnh tim, đái tháo đường hoặc các vấn đề về thận.
• Thu thập thông tin về các triệu chứng có thể liên quan đến tăng huyết áp như đau đầu, chóng mặt, khó thở, đau ngực.
• Tìm hiểu về danh sách các loại thuốc mà bệnh nhân đang dùng, bao gồm cả thuốc kê đơn và không kê đơn, cũng như các thực phẩm chức năng.
• Điều tra về chế độ ăn, mức độ hoạt động thể chất, thói quen hút thuốc, uống rượu và mức độ stress.

Quan sát

Quan sát bệnh nhân cung cấp thông tin bổ sung về tình trạng sức khỏe và có thể giúp phát hiện các dấu hiệu không rõ ràng qua lời kể [2]:

• Quan sát tổng quát về tình trạng thể chất của bệnh nhân như tư thế, da và sự phù nề.
• Nhận thấy được các dấu hiệu của đau khổ, lo lắng hoặc mệt mỏi có thể thấy qua khuôn mặt và cử động của bệnh nhân.
• Đo huyết áp để xác định mức áp lực mạch máu tại thời điểm đánh giá.
• Đo các chỉ số khác như tần suất tim và nhịp thở để đánh giá chức năng tim mạch và hô hấp.

 

4. Lập kế hoạch chăm sóc bệnh nhân tăng huyết áp với 4 công việc đơn giản

Lên kế hoạch thăm khám và tái khám định kỳ

Để sớm phát hiện và xử lý các biến chứng liên quan đến tăng huyết áp như suy tim, suy thận, rối loạn nhịp tim, hay dày thành các buồng tim, bệnh nhân cần thực hiện tái khám định kỳ theo lịch trình do bác sĩ đề ra.

Ngoài ra, việc theo dõi huyết áp tại nhà là một phần không thể thiếu trong việc kiểm soát bệnh tăng huyết áp. Bệnh nhân có thể sử dụng máy đo điện tử để tự kiểm tra huyết áp và nhịp tim của mình ít nhất hai lần mỗi ngày. Nên đo thêm nhiều lần nếu xuất hiện các triệu chứng khác thường như đau đầu, cảm giác nặng đầu, chóng mặt, hoặc tim đập nhanh. [3]

 

Xây dựng chế độ ăn uống hợp lý

Xây dựng một chế độ ăn uống hợp lý là vô cùng quan trọng cho người bệnh tăng huyết áp, không chỉ giúp kiểm soát huyết áp mà còn đóng góp vào sức khỏe tổng thể. Dưới đây là một số khuyến nghị cơ bản để thiết lập một chế độ ăn uống lành mạnh dành cho bệnh nhân tăng huyết áp[3]:

• Cố gắng giảm lượng muối trong chế độ ăn, không nên vượt quá 1500 mg muối mỗi ngày. Tránh ăn thực phẩm chế biến sẵn, đồ hộp, và đồ ăn nhanh vì chúng thường chứa nhiều muối.
• Bổ sung trái cây và rau quả trong chế độ ăn uống hàng ngày vì chúng giàu chất xơ, vitamin và khoáng chất có lợi ích cho việc duy trì huyết áp ổn định. 
• Tăng cường protein từ cá, các loại đậu, sản phẩm từ đậu nành. Giảm thiểu thịt đỏ và thịt chế biến sẵn.
• Hạn chế chất béo không lành mạnh như bơ, mỡ động vật và các loại dầu thực vật không tốt. Thay vào đó nên sử dụng dầu ô liu, dầu vừng lành mạnh.
• Lựa chọn bổ sung các loại ngũ cốc nguyên hạt như gạo lứt, yến mạch, bánh mì nguyên cám. Chúng cung cấp nhiều chất xơ và giúp kiểm soát cân nặng tốt hơn.
• Bổ sung canxi, kali, magie: Tăng cường các thực phẩm giàu canxi (sữa ít béo, sữa chua, rau lá xanh) và kali (chuối, khoai lang, cam, và cà chua) để hỗ trợ kiểm soát huyết áp. Magie cũng quan trọng, có nhiều trong hạnh nhân, hạt bí, và rau chân vịt.
• Uống đủ nước: Duy trì việc uống đủ lượng nước mỗi ngày, điều này giúp các chức năng cơ thể hoạt động hiệu quả và có thể hỗ trợ trong việc kiểm soát huyết áp. 
• Theo dõi lượng calo: Đảm bảo rằng lượng calo tiêu thụ không vượt quá nhu cầu hàng ngày, giúp tránh tăng cân bất thường, một yếu tố rủi ro cho tăng huyết áp.

 

Lập kế hoạch rèn luyện sức khỏe thể chất

Mỗi buổi tập nên bắt đầu bằng 5-10 phút khởi động nhẹ nhàng như đi bộ hoặc đạp xe đạp để làm nóng cơ thể. Sau đó, tiếp tục với các hoạt động có cường độ trung bình như đi bộ nhanh, đạp xe, bơi lội hoặc các lớp aerobic,... với mục tiêu là 30 phút mỗi ngày. Đối với tập luyện mạnh, bao gồm các bài tập như nâng tạ nhẹ, squat, và plank, nên thực hiện 2-3 lần mỗi tuần, đảm bảo rằng không tập liên tục các ngày liền nhau để tránh quá tải. 

Thêm vào đó, bài tập nhịp điệu như yoga hoặc Pilates có thể giúp cải thiện sức dẻo dai và giảm stress, nên được thực hiện ít nhất 1-2 lần mỗi tuần. Đừng quên dành 5-10 phút sau mỗi buổi tập để kéo giãn, giúp cải thiện tính linh hoạt và giảm nguy cơ chấn thương. Trong quá trình tập luyện, việc giám sát cường độ tập luyện qua nhịp tim là rất quan trọng, đặc biệt là giữ nhịp tim trong khoảng 50 - 70% nhịp tim tối đa để đảm bảo an toàn.

Điều chỉnh kế hoạch tập luyện theo sự phát triển của bản thân và theo dõi sát sao các phản ứng của cơ thể khi tập luyện. Luôn tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi bắt đầu hoặc điều chỉnh kế hoạch tập luyện để đảm bảo phù hợp và an toàn, đồng thời đảm bảo uống đủ nước và duy trì chế độ ăn uống lành mạnh.

 

Tạo điều kiện thoải mái để thư giãn tinh thần

• Tạo không gian thư giãn: Chọn một khu vực trong nhà yên tĩnh, tránh xa tiếng ồn. Đây có thể là một góc phòng được thiết kế với ghế ngồi thoải mái, ánh sáng dịu nhẹ, và không gian xanh với cây cảnh. Sử dụng ánh sáng tự nhiên hoặc đèn có ánh sáng dịu để tạo cảm giác thư thái.
• Thực hiện các bài tập thư giãn: Thực hiện các bài thiền đơn giản, như thiền hít thở hoặc thiền niệm chánh niệm, mỗi ngày từ 10-20 phút.
• Duy trì thói quen ngủ đủ giấc: Đi ngủ và thức dậy vào cùng một thời điểm mỗi ngày, kể cả vào cuối tuần, để giúp cơ thể thiết lập nhịp sinh học ổn định.
• Hạn chế các thiết bị điện tử, điện thoại, máy tính bảng, và máy tính ít nhất một giờ trước khi đi ngủ để cải thiện chất lượng giấc ngủ.
• Dành thời gian với bạn bè và gia đình: Kết nối xã hội có thể giúp giảm stress và tăng cường cảm giác hạnh phúc. Dành thời gian để nói chuyện, đi dạo, hoặc tham gia các hoạt động xã hội cùng người thân và bạn bè.

Việc áp dụng những phương pháp này không chỉ giúp người bị tăng huyết áp cảm thấy thư giãn mà còn có thể hỗ trợ kiểm soát huyết áp hiệu quả.[2]

 

Qua bài viết này, việc lập kế hoạch chăm sóc bệnh nhân tăng huyết áp một cách đúng đắn và hiệu quả đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ giữa bệnh nhân, gia đình, và đội ngũ y tế. Một kế hoạch toàn diện bao gồm chế độ ăn uống lành mạnh, tập luyện thể dục đều đặn, quản lý stress và tuân thủ điều trị y tế có thể giúp kiểm soát huyết áp hiệu quả, giảm thiểu rủi ro các biến chứng và nâng cao chất lượng cuộc sống cho bệnh nhân. Hãy nhớ rằng, sự kiên trì và cam kết trong việc thực hiện những thay đổi lối sống là chìa khóa để đạt được kết quả tốt nhất trong quản lý bệnh tăng huyết áp.

>> Xem thêm: Chế độ luyện tập và ăn uống ở bệnh nhân tăng huyết áp

 

Nguồn tham khảo:
1. 7 Hypertension Nursing Care Plans: https://nurseslabs.com/hypertension-nursing-care-plans/ (Ngày truy cập: 22/04/2024)

2. Hypertensive Emergency (Nursing): https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK568676/ (Ngày truy cập: 22/04/2024)

3. Nursing Care Plan and Diagnosis for Hypertension: https://drkumo.com/nursing-care-plan-and-diagnosis-for-hypertension/ (Ngày truy cập: 22/04/2024)