Bệnh Basedow là gì? Nguyên nhân, triệu chứng và điều trị

Bạn cảm thấy cơ thể luôn bồn chồn, nóng ran, tim đập nhanh, sụt cân khó hiểu và đôi mắt ngày càng lồi? Đây có thể là dấu hiệu cảnh báo của Basedow, một căn bệnh nội tiết nguy hiểm đang âm thầm gây hại đến sức khỏe của bạn. 

Vậy, bệnh Basedow là gì? Nguyên nhân nào dẫn đến căn bệnh này? Làm thế nào để phát hiện, điều trị và phòng ngừa hiệu quả? Hãy cùng 01minh tìm kiếm lời giải đáp chuẩn xác ngay trong bài viết này.

1. Bệnh Basedow là gì?

Bệnh Basedow, còn được gọi là bệnh Graves, là một rối loạn tuyến giáp tự miễn điển hình gây ra cường giáp, tình trạng tuyến giáp sản xuất quá nhiều hormone. Do hormone tuyến giáp đóng vai trò quan trọng trong kích thích quá trình trao đổi chất, việc sản xuất quá nhiều hormone sẽ gây ra gánh nặng cho các cơ quan trong toàn bộ cơ thể, dẫn đến nhiều triệu chứng khác nhau.

Bệnh Basedow có liên quan mật thiết đến tình trạng tự miễn. Hệ miễn dịch vốn có vai trò bảo vệ cơ thể bằng cách sản xuất kháng thể chống lại các tác nhân xâm nhập bên ngoài như virus và vi khuẩn. Tuy nhiên, trong bệnh Basedow, hệ miễn dịch lại nhầm lẫn và sản sinh ra các kháng thể tự miễn (kháng thể thụ thể TSH: TRAb và TSAb) tấn công chính các tế bào tuyến giáp, khiến tuyến giáp hoạt động quá mức. Nhưng cho đến hiện tại, nguyên nhân chính xác khiến cơ thể sản xuất ra loại kháng thể này vẫn chưa được biết rõ. [1]

Bệnh được đặt theo tên của bác sĩ người Đức Karl Adolph von Basedow, người đã công bố nghiên cứu về bệnh này vào năm 1840. Tại Nhật Bản, do ảnh hưởng từ nền tảng y học Đức, nên bệnh được gọi là bệnh Basedow. Trong khi đó, ở Mỹ và một số nước châu Âu khác, tình trạng rối loạn này được gọi là bệnh Graves, theo tên của bác sĩ người Ireland Robert James Graves.

Bệnh này thường gặp ở phụ nữ, với tỷ lệ mắc bệnh nữ giới gấp khoảng 5-6 lần nam giới. Bệnh Basedow chủ yếu ảnh hưởng đến những người trong độ tuổi 20 đến 50, và phổ biến nhất ở độ tuổi 20 đến 40. 

Bệnh Basedow là một rối loạn tuyến giáp tự miễn gây cường giáp

2. Nguyên nhân dẫn đến bệnh Basedow

Bệnh Basedow là một bệnh lý tự miễn phức tạp, mặc dù nguyên nhân chính xác vẫn chưa được xác định rõ ràng. Các nhà khoa học tin rằng bệnh có liên quan đến sự kết hợp của yếu tố di truyền và môi trường. Các yếu tố môi trường tiềm ẩn bao gồm tác động bên ngoài như chấn thương, căng thẳng và các yếu tố bên trong như thai kỳ và sinh con. [1]

Hiện nay vẫn chưa xác định được nguyên nhân rõ ràng gây bệnh Basedow

3. Triệu chứng bệnh Basedow dễ nhận biết

Bệnh Basedow thường biểu hiện qua một nhóm các triệu chứng dễ nhận biết, được gọi là "bộ ba Merseburg". Bộ ba này bao gồm: [1]

• Bướu cổ: Hầu hết người bệnh Basedow đều gặp phải tình trạng "bướu cổ lan tỏa", tức là toàn bộ tuyến giáp bị sưng to. Tuy nhiên, một số trường hợp có thể bị sưng không đều hai bên hoặc bướu cổ quá nhỏ khó phát hiện.
• Mắt lồi: Đây là một triệu chứng đặc trưng của bệnh Basedow. Bệnh nhân có thể cảm thấy mắt căng tức, nhạy cảm với ánh sáng và dần dần bị lồi mắt ra ngoài.
• Tim đập nhanh: Do hormone tuyến giáp có tác dụng thúc đẩy quá trình trao đổi chất, khi sản xuất quá nhiều hormone, tim sẽ phải hoạt động mạnh hơn dẫn đến tim đập nhanh, hồi hộp, thậm chí là rối loạn nhịp tim.

Ngoài ra, bệnh Basedow còn đi kèm với nhiều triệu chứng khác do sự sản xuất quá mức hormone tuyến giáp gây ra, bao gồm: đi ngoài quá nhiều lần trong ngày, tiêu chảy, yếu cơ, mệt mỏi, mất ngủ, kém tập trung, ăn nhiều nhưng vẫn sụt cân, ra mồ hôi nhiều, giảm mật độ xương, và kinh nguyệt không đều.

Triệu chứng bệnh Basedow thường là bướu cổ, mắt lồi, và nhịp tim nhanh

4. Biến chứng khi không điều trị bệnh Basedow

Việc bỏ qua điều trị bệnh Basedow có thể dẫn đến nhiều biến chứng nguy hiểm ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe, thậm chí đe dọa tính mạng. Cụ thể như: [1] [2]

• Bệnh về tim mạch: Nồng độ hormone tuyến giáp cao kéo dài gây áp lực lên tim mạch, làm tăng nguy cơ mắc các bệnh lý như rối loạn nhịp tim, suy tim. Trong trường hợp nặng, biến chứng tim mạch có thể đe dọa đến tính mạng. 
• Cơn bão giáp (Thyroid storm): Đây là biến chứng nguy hiểm nhất của bệnh Basedow, có thể gây tử vong nếu không được cấp cứu kịp thời. Cơn bão giáp thường xảy ra do căng thẳng nặng (chấn thương, nhiễm trùng, phẫu thuật), ngừng thuốc đột ngột hoặc dùng thuốc không đều đặn. Các triệu chứng của cơn bão giáp gồm sốt cao, lú lẫn, tim đập nhanh trên 130 nhịp/phút, tiêu chảy, vàng da và suy tim.
• Lồi mắt ác tính: Biến chứng này gây ra tình trạng mắt lồi nhanh, có thể đẩy nhãn cầu ra khỏi hốc mắt, dẫn đến giảm thị lực, thậm chí mù lòa hoặc loét giác mạc.
• Loãng xương: Hormone tuyến giáp sản xuất quá mức cản trở quá trình hấp thu canxi vào xương, làm tăng nguy cơ loãng xương, đặc biệt ở phụ nữ sau mãn kinh và người cao tuổi.
• Nguy hiểm cho phụ nữ mang thai: Bệnh Basedow không được điều trị có thể gây ra các biến chứng thai nghén nghiêm trọng như sảy thai, sinh non và rối loạn chức năng tuyến giáp của thai nhi.

Vì vậy, việc phát hiện và điều trị sớm bệnh Basedow là vô cùng quan trọng để ngăn ngừa các biến chứng nguy hiểm và đảm bảo sức khỏe tổng thể của người bệnh.

Không điều trị bệnh Basedow có thể gây nguy hiểm đến tính mạng

5. Phương pháp điều trị Basedow

Hiện nay, các bác sĩ thường áp dụng 3 phương pháp điều trị bệnh Basedow như điều trị nội khoa bằng thuốc, xạ trị bằng iot phóng xạ, và phẫu thuật loại bỏ tuyến giáp.

Điều trị nội khoa bướu cổ

Điều trị nội khoa, hay sử dụng thuốc, là phương pháp điều trị phổ biến bệnh Basedow, giúp kiểm soát nồng độ hormone tuyến giáp và giảm kích thước bướu cổ. Hiện nay, hai nhóm thuốc thường được sử dụng trong điều trị nội khoa bướu cổ là thuốc kháng giáp và Iot vô cơ. [2]

• Thuốc kháng giáp: Thuốc kháng giáp giúp giảm sản xuất hormone tuyến giáp, đưa nồng độ hormone về mức bình thường. Tuy nhiên, thuốc thường mất 2 - 3 tuần mới có tác dụng và cần duy trì điều trị trong ít nhất 2 năm, thậm chí lâu hơn tùy từng trường hợp. Điểm yếu của thuốc kháng giáp là có nguy cơ tái phát sau ngưng thuốc và các tác dụng phụ như ngứa, phát ban, rối loạn chức năng gan, giảm bạch cầu.
• Iot vô cơ: Iot vô cơ là nguyên liệu để sản xuất hormone tuyến giáp. Ở liều cao, iot vô cơ có thể ức chế tạm thời sự tiết hormone, giúp kiểm soát cường giáp. Tuy nhiên, hiệu quả của iot vô cơ khác nhau giữa các bệnh nhân và thường chỉ duy trì trong thời gian ngắn. Do đó, iot vô cơ thường được dùng kết hợp với thuốc kháng giáp trong giai đoạn đầu điều trị.

Điều trị nội khoa bướu cổ bằng thuốc kháng giáp hoặc iot vô cơ

Phương pháp xạ trị bằng iot phóng xạ

Xạ trị iot phóng xạ là phương pháp sử dụng đồng vị phóng xạ Iot để điều trị bệnh Basedow hiệu quả. Iot là nguyên liệu thiết yếu cho tuyến giáp sản xuất hormone. Khi uống viên iot phóng xạ, nó sẽ tập trung vào tuyến giáp, phát ra bức xạ phá hủy tế bào tuyến giáp, từ đó giảm sản xuất hormone và kiểm soát tình trạng bệnh. [2]

Ưu điểm của phương pháp này là khả năng điều trị dứt điểm, chỉ cần thực hiện một lần duy nhất. Tuy nhiên, xạ trị iot phóng xạ không áp dụng cho trẻ em dưới 18 tuổi, phụ nữ mang thai hoặc đang cho con bú do tính chất bức xạ. 

Bên cạnh đó, để đảm bảo an toàn, bệnh nhân cần hạn chế Iot trước và sau điều trị, tạm ngưng thuốc kháng giáp và iot vô cơ. Ngoài ra, một số trường hợp có thể gặp tác dụng phụ như bệnh về mắt, đòi hỏi theo dõi định kỳ với bác sĩ chuyên khoa.

Phẫu thuật

Phẫu thuật cắt bỏ tuyến giáp là một phương pháp điều trị bệnh Basedow hiệu quả. Trong phương pháp này, bác sĩ sẽ loại bỏ phần mô tuyến giáp đang sản sinh hormone tuyến giáp quá mức, giúp giảm thiểu tình trạng dư thừa hormone. 

Hiện nay, các bệnh viện thường áp dụng phương pháp cắt bỏ toàn bộ tuyến giáp để đảm bảo loại bỏ tối đa mô sản sinh hormone dư thừa. Sau phẫu thuật, bệnh nhân sẽ cần bắt đầu sử dụng thuốc bổ sung hormone tuyến giáp vốn có rất ít tác dụng phụ, có thể sử dụng lâu dài với liều lượng ổn định và giúp giảm thiểu số lần tái khám. [2]

Ưu điểm của cắt toàn bộ tuyến giáp so với cắt bỏ một phần:

• Loại bỏ triệt để nguyên nhân: Cắt toàn bộ tuyến giáp giúp loại bỏ hoàn toàn mô sản sinh hormone dư thừa, giảm thiểu tối đa nguy cơ tái phát bệnh Basedow.
• Nhanh chóng phục hồi: Nồng độ kháng thể thụ thể TSH (TRAb) trở về bình thường nhanh hơn, giúp bệnh nhân sớm ổn định sức khỏe, đặc biệt là đối với bệnh nhân có mong muốn mang thai sớm sau điều trị.

Phẫu thuật cắt bỏ tuyến giáp là phương pháp điều trị bệnh Basedow hiệu quả

6. Phòng ngừa bệnh Basedow

Mặc dù bệnh Basedow không thể phòng ngừa hoàn toàn, nhưng bạn có thể thực hiện một số biện pháp sau đây để giảm nguy cơ mắc bệnh và cải thiện sức khỏe tổng thể: [1]

• Duy trì lối sống lành mạnh: Ăn uống đủ chất, cân bằng dinh dưỡng, hạn chế thực phẩm nhiều muối và chất béo. Bên cạnh đó, tập thể dục thường xuyên với cường độ nhẹ nhàng (đi bộ, yoga, bơi,…) để tăng cường sức khỏe tim mạch và trao đổi chất. Tránh xa thuốc lá và thuốc lá thụ động vì chúng có thể làm nặng thêm các triệu chứng bệnh, đồng thời giảm hiệu quả điều trị. 
• Kiểm soát căng thẳng: Căng thẳng kéo dài là một yếu tố có thể gây bệnh Basedow. Thực hành các phương pháp giảm stress như yoga, thiền định, hít thở sâu,… có thể giúp bạn kiểm soát cảm xúc và cải thiện sức khỏe tinh thần.
• Theo dõi sức khỏe định kỳ: Khám sức khỏe tổng quát và xét nghiệm máu theo định kỳ, đặc biệt nếu bạn có tiền sử gia đình mắc bệnh Basedow hoặc các bệnh về tuyến giáp khác. Điều này giúp phát hiện sớm bệnh lý và can thiệp điều trị kịp thời, tránh các biến chứng nguy hiểm.
• Tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi sử dụng thuốc: Một số loại thuốc, thực phẩm chức năng có thể ảnh hưởng đến chức năng tuyến giáp. Do đó, hãy tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi sử dụng bất kỳ loại thuốc nào để tránh tương tác thuốc và đảm bảo an toàn cho sức khỏe.

Phòng ngừa bệnh Basedow bằng cách khám sức khỏe định kỳ

Tóm lại, bệnh Basedow là một rối loạn tự miễn ảnh hưởng đến tuyến giáp, gây ra tình trạng sản xuất quá mức hormone tuyến giáp, dẫn đến nhiều biến chứng nguy hiểm nếu không được điều trị kịp thời. Do đó, nếu bạn có bất kỳ dấu hiệu nào nghi ngờ mắc bệnh Basedow, hãy đến gặp bác sĩ để được chẩn đoán và điều trị phù hợp.

 

Tài liệu tham khảo:

1. Basedow’s Disease: https://www.ito-hospital.jp/english/02_thyroid_disease/02_4_1about_basedow.html (Ngày truy cập: 06/06/2024)

2. Graves' Disease Basedow: https://www.cun.es/en/diseases-treatments/diseases/graves-basedow-disease (Ngày truy cập: 06/06/2024)