Dung mạo chuyển hóa của bệnh nhân mắc tiền đái tháo đường

Thông tin được bảo trợ bởi Hội Tim Mạch Việt Nam

Trong những năm gần đây, tỷ lệ mắc đái tháo đường toàn cầu đã tăng lên, thu hút sự chú ý của các nhà nghiên cứu, chuyên gia y tế và công chúng nói chung. Một yếu tố tiền đề cũng ngày càng được biết đến là tiền đái tháo đường, một trạng thái trong đó mức đường huyết cao hơn bình thường nhưng chưa đạt đến mức đái tháo đường. Tiền đái tháo đường đóng vai trò quan trọng như một tín hiệu cảnh báo quan trọng, mang lại cửa sổ thời gian quan trọng để can thiệp trước khi bắt đầu mắc bệnh đái tháo đường thực sự.

1. Hồ sơ chuyển hóa là gì ?

Để hiểu rõ hơn về giai đoạn trung gian này, các nhà khoa học đã nghiên cứu chi tiết về hồ sơ chuyển hóa (hay còn gọi là dung mạo chuyển hóa) của những bệnh nhân tiền đái tháo đường và người có nguy cơ tiền đái tháo đường.

Nói một cách đơn giản, nghiên cứu nhằm khám phá xem những người tiền đái tháo đường hay sẽ mắc tiền đái tháo đường trong tương lai thường có các tình trạng bệnh lý khác ra sao. Điều này giúp cung cấp những thông tin quan trọng, có tiềm năng thay đổi chiến lược phòng ngừa và cải thiện sức khỏe cộng đồng.

2. Tại sao cần quan tâm dung mạo chuyển hóa của người tiền đái tháo đường?

Tiền đái tháo đường là một trạng thái có mức đường huyết cao thấp hơn ngưỡng để chẩn đoán là đái tháo đường. Có thể bạn từng nhiều lần nghe rằng ước tính cứ ba người trưởng thành ở Mỹ thì có một người mắc tiền đái tháo đường [1]. Đây là một con số đáng kinh ngạc, nhấn mạnh tính liên quan của nó trong bức tranh sức khỏe toàn cầu.

Tầm quan trọng của tiền đái tháo đường bắt nguồn từ vai trò của nó như một giai đoạn đi trước của đái tháo đường tuýp 2. Hiểu rõ sự thay đổi chuyển hóa xảy ra ở người tiền đái tháo đường là điều quan trọng để bác sĩ phát triển các biện pháp can thiệp sớm, giúp giảm thiểu quá trình tiến triển thành đái tháo đường thực sự và các biến chứng liên quan.

Tăng đường huyết thực sự chỉ là bề nổi của một tảng băng lớn. Ngoài đường huyết cao, người tiền đái tháo đường còn gặp nhiều vấn đề khác như rối loạn lipid máu, hiện tượng viêm hoặc thay đổi hệ vi khuẩn đường ruột. Tất cả những biến đổi này tạo nên một bức tranh dung mạo chuyển hóa của người tiền đái tháo đường.

Cần quan tâm đến dung mạo người bệnh đái tháo đường

Cần quan tâm đến dung mạo người bệnh đái tháo đường

>> Xem thêm: Các chỉ số huyết áp và lipid máu cần kiểm soát ở người tiền đái tháo đường

3. Vai trò của insulin và chuyển hóa đường huyết (glucose)

Trung tâm của những thay đổi chuyển hóa mà bạn gặp phải trong tiền đái tháo đường là hormone insulin và tương tác của nó với chuyển hóa đường huyết. Insulin là một nhân tố quan trọng trong việc điều chỉnh mức đường huyết của cơ thể, hoạt động như một chìa khóa mở cửa cho tế bào để cho phép quá trình hấp thụ glucose diễn ra. Trong tiền đái tháo đường, tế bào trở nên kháng insulin, dẫn đến khả năng giảm của việc loại bỏ glucose khỏi tuần hoàn máu. Kết quả, mức đường huyết của bạn bắt đầu tăng lên.

Nhiều yếu tố góp phần vào sự đề kháng insulin trong tiền đái tháo đường, bao gồm di truyền, béo phì, sự thiếu vận động và lựa chọn chế độ ăn uống kém lành mạnh. Những yếu tố này tạo nên một vòng luẩn quẩn, khi đề kháng insulin dẫn đến mức đường huyết tăng lên, và mức đường huyết cao làm tăng thêm sự đề kháng insulin [2].

4. Các chỉ số chuyển hóa và hiện tượng viêm

Nhìn chi tiết hơn vào dung mạo chuyển hóa của những bệnh nhân tiền đái tháo đường cho thấy một tập hợp các chỉ số phản ánh sự thay đổi sinh lý cơ bản. Một yếu tố đáng chú ý là hiện tượng viêm cấp độ thấp. Đây không phải là phản ứng viêm rầm rộ như khi bạn bị nhiễm trùng, sốt.

Hiện tượng viêm ở đây tuy xảy ra âm thầm nhưng đóng vai trò quan trọng trong sự phát triển của đề kháng insulin và tiền đái tháo đường. Một nghiên cứu ghi nhận viêm cấp độ thấp liên quan đến đề kháng insulin nhiều hơn là làm giảm tiết insulin [3]. Sự thay đổi này làm đảo lộn sự cân bằng giữa insulin và glucose, làm hạn chế khả năng của cơ thể bạn để điều chỉnh mức đường huyết một cách hiệu quả.

Mô cơ thể tiết ra nhiều chất gây viêm trong tình huống này là mô mỡ. Đây là lý do mà béo phì có liên quan chặt chẽ đến tiền đái tháo đường.

5. Rối loạn lipid máu

Những sự mất cân bằng chuyển hóa trong tiền đái tháo đường không chỉ thể hiện ở rối loạn glucose. Sự bất thường về lipid, bao gồm tăng triglyceride và giảm HDL-cholesterol (cholesterol “tốt”), là những đặc điểm thường gặp ở người bệnh tiền đái tháo đường. Những thay đổi này là một phần của một sự mất cân bằng chuyển hóa toàn thể và góp phần vào nguy cơ tim mạch, một vấn đề quan trọng đối với những người mắc bệnh tiền đái tháo đường.

Chưa rõ rối loạn lipid là nguyên nhân, hậu quả hay một hiện tượng đồng mắc của tiền đái tháo đường. Mặc dù vẫn còn đang nghiên cứu, có thể thấy tất cả hiện tượng này đều xoay quanh trung tâm là đề kháng insulin. Do đó, người bệnh tiền đái tháo đường thường được bác sĩ chỉ định xét nghiệm lipid máu như một phần trong sự đánh giá toàn thể sức khỏe.

6. Huyết áp cao

Tăng huyết áp là biến chứng thường thấy ở người tiền đái tháo đường

Tăng huyết áp là biến chứng thường thấy ở người tiền đái tháo đường

Tương tự rối loạn lipid máu, tăng huyết áp không hiếm gặp ở người tiền đái tháo đường, có thể cùng do đề kháng insulin gây nên. Bệnh nhân tiền đái tháo đường cần được theo dõi huyết áp và điều trị sớm nếu có chỉ định để hạn chế biến chứng.

7. Thay đổi hệ vi khuẩn đường ruột

Những năm gần đây, hệ vi khuẩn đường ruột nổi lên như một cơ chế mới, liên quan đến nhiều quá trình sinh lý và bệnh lý trong cơ thể bạn. Vi khuẩn đường ruột có số lượng rất lớn, do vậy mang bộ gen nhiều hơn chính chúng ta. Việc duy trì hệ vi khuẩn đường ruột khỏe mạnh là một trong những điều giúp cơ thể khỏe mạnh.

Nhiều nghiên cứu cho thấy bệnh nhân tiền đái tháo đường và đái tháo đường đều bị thay đổi hệ vi khuẩn đường ruột theo hướng bất lợi [4]. Dù tiền đái tháo đường dưới dạng rối loạn đường huyết đói hay rối loạn dung nạp glucose, bạn cũng có những biến đổi nhất định về chủng loại và số lượng hoặc quá trình chuyển hóa của vi khuẩn đường ruột.

Khi bị mất cân bằng, chúng có thể không thực hiện đúng nhiệm vụ bẻ gãy, chuyển hóa tinh bột hoặc tiết ra các chất gây viêm, dẫn đến đề kháng insulin và tăng đường huyết. Do đó, đây có thể là một trong những tác nhân dẫn đến tiền đái tháo đường. Đồng thời, phát hiện trên cũng mở đường cho hướng tiếp cận điều trị mới dựa vào việc tác động lên vi khuẩn đường ruột để làm giảm nguy cơ hoặc ngăn ngừa tiền đái tháo đường chuyển thành đái tháo đường.

8. Các hướng điều trị toàn diện

Khi hiểu biết của chúng ta về dung mạo chuyển hóa của tiền đái tháo đường dần rõ hơn, cơ hội cho các biện pháp can thiệp là khả thi. Sự thay đổi lối sống, bao gồm thay đổi chế độ ăn uống và tăng cường hoạt động thể chất, có thể tác động đến thừa cân-béo phì, hiện tượng viêm, rối loạn lipid máu và tăng huyết áp.

Đó là cơ sở cho các lời khuyên về dinh dưỡng, tập luyện mà bác sĩ tư vấn nếu bạn bị mắc tiền đái tháo đường. Một số ít loại thuốc được chính thức chấp thuận cho chỉ định điều trị tiền đái tháo đường cũng không nằm ngoài mục tiêu này, bao gồm cải thiện đường huyết, huyết áp, lipid máu và hiện tượng viêm, ngoài ra có thể giúp giảm cân [5].

Tóm lại, khám phá dung mạo chuyển hóa của bệnh nhân tiền đái tháo đường mang lại một cái nhìn toàn diện về các hiện tượng xảy ra ở bệnh lý này, bên cạnh tăng đường huyết. Sự hội tụ của các yếu tố, bao gồm sự đề kháng insulin, hiện tượng viêm cấp độ thấp, rối loạn lipid máu, tăng huyết áp và thay đổi hệ vi khuẩn đường ruột, tạo nên một bức tranh phức tạp trong tiền đái tháo đường. Do đó, đây là những mục tiêu cần hướng tới trong quá trình điều trị.

>> Xem thêm: Tiền đái tháo đường nên ăn gì để không phát triển bệnh?

Tài liệu tham khảo:

https://www.cdc.gov/diabetes/basics/prediabetes.html
https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/22206-insulin-resistance
Festa A, Hanley AJ, Tracy RP, D'Agostino R Jr, Haffner SM. Inflammation in the prediabetic state is related to increased insulin resistance rather than decreased insulin secretion. Circulation. 2003;108(15):1822-1830. doi:10.1161/01.CIR.0000091339.70120.53
Wu H, Tremaroli V, Schmidt C, et al. The Gut Microbiota in Prediabetes and Diabetes: A Population-Based Cross-Sectional Study. Cell Metab. 2020;32(3):379-390.e3. doi:10.1016/j.cmet.2020.06.011
Saisho Y. Metformin and Inflammation: Its Potential Beyond Glucose-lowering Effect. Endocr Metab Immune Disord Drug Targets. 2015;15(3):196-205. doi:10.2174/1871530315666150316124019

VN_GM_DIA_446;exp:30/8/2025